پایان نامه

فهرست مطالب

فصل اول    5

مقدمه و معرفی    5

1ـ1 مقدمه    6

2ـ1 بیان مسأله    8

3ـ1 ضرورت و اهمیت تحقیق    10

4ـ1 اهداف تحقیق    13

5ـ1 پیش‌فرضهای آزمون    14

6ـ1 فرضیه‌های تحقیق    15

7ـ1 محدودیت‌های تحقیق    15

8ـ1 متغیرهای تحقیق    16

9ـ1 تعریف عملیاتی واژه‌ها و اصطلاحات    16

فصل دوم    19

ادبیات و پیشنه تحقیق    19

1ـ2 مقدمه    20

2ـ2 انعطاف‌پذیری    20

3ـ2 انواع انعطاف‌پذیری    20

3ـ2 عوامل محدودکننده انعطاف‌پذیری    23

5ـ2 فواید برنامه تمرینی کششی    26

6ـ2 کشش عضلانی و پیشگیری از آسیب    28

7ـ2 رخدادهای هنگام کشش عضلانی    30

8ـ2 چه موقع کشش را انجام دهیم؟    33

9ـ2 مبانی نروفیزیولوژیک کشش    36

1ـ9ـ2 دوکهای عضلانی    36

2ـ9ـ2 اندام وتری گلژی    38

3ـ9ـ2 بازتاب کششی    39

4ـ9ـ2 مهار خودبخودی (بازتاب کششی معکوس)    40

5-9-2بازداری دوسویه    41

10-2- انواع تکنیکهای کششی    42

1-10-2-کشش بالستیک(پویا)    43

2-10-2-شش ایستا    44

3-10-2- کشش تسهیل عصبی – عضلانی گیرنده‌های عمقی(PNF)    45

11-2- کشش به روش SRHR    51

12-2- نکات مهم هنگام استفاده از روش PNF    53

13-2-رابطه مدت انقباض ایستا در PNF و افزایش دامنه حرکتی    54

فصل سوم    60

روش شناسی تحقیق    60

1-3 جامعه آماری    61

2-3 نمونه و روش نمونه‌گیری    61

نوع تحقیق    62

3-4 طرح تحقیق    63

3-5 مراحل اجرای تحقیق    64

فصل چهارم    71

تجزیه و تحلیل آماری    71

مقدمه    72

توصیف آماری داده‌ها    72

جدول (1-4) شاخصهای آماری سن آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2 و 3    73

نمودار (1-4). توزیع میانگینهای سن آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2 و 3    73

جدول (2-4) شاخصهای آماری قد آزمودنی ها در گروههای تجربی 1،2و3    74

نمودار (2-4) توزیع میانگین قد آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2و3    74

جدول (3-4). شاخصهای آماری وزن آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2 و 3    75

نمودار (3-4). توزیع میانگین وزن آزمودنی‌ها در گروههای تجربی 1،2و3    75

جدول (4-4). شاخصهای آماری دامنه کشش عضلات همسترینگ (آزمون SLR) در پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه تجربی 1    76

آزمون فرضیه‌های تحقیق    79

آزمون فرضیه دوم    80

آزمون فرضیه سوم    81

آزمون فرضیه چهارم    84

فصل پنجم    86

بحث و نتیجه‌گیری    86

مقدمه    87

خلاصه تحقیق    87

یافته‌های تحقیق    88

بحث و نتیجه‌گیری    89

پیشنهاد برخاسته از تحقیق    94

پیشنهادات برای تحقیقات بعدی    95

منابع:    97

منابع لاتین    100

فصل اول

مقدمه و معرفی

مقدمه

انعطاف‌پذیری یکی از اجزاء آمادگی جسمانی و یک بخش کلیدی در پیشگیری از آسیب و بهبود اجرای ورزشی می‌باشد ( ). در افراد غیرفعالی که عادت به زندگی کم تحرک دارند، عضلات و تاندون‌هایشان کوتاه و فاقد قابلیت کشش می‌شوند. به عبارت دیگر دستگاه عضلانی در نتیجه بی‌تحرکی، به تدریج قابلیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و در نهایت دچار کاهش قابلیت کشش می‌شود(  ). برای توسعه سریع انعطاف‌پذیری، تمرینات مربوط به گرم کردن اجرا می‌گردد که در نتیجه اجرای یکسری حرکات کششی تا میزان محدودی می‌توان برانعطاف‌پذیری افزود، لیکن این نوع تمرینات به تنهایی نمی‌تواند سبب بهبود انعطاف‌پذیری در درازمدت شود( ). امروزه تمرینات کششی به منظور توسعه انعطاف‌پذیری، بخش مهمی از هر نوع فعالیت جسمانی به شمار می‌رود ( ).

چندین شیوه کششی شامل ایستا ، پویا  و تسهیل عصبی ـ عضلانی گیرنده‌های عمقی  (PNF) افزایش در انعطاف‌پذیری را نشان داده‌اند(  ). برخی از مطالعات پیشین نشان داده‌اند که روش کششی PNF افزایش بیشتری را در دامنه حرکتی نسبت به سایر روشها ایجاد می‌کنند ( ). اگرچه برخی از مزایای استفاده از روشهای کششی PNF مشخص شده است اما کارایی بیشتر این روشها در تحقیقات هنوز مورد سؤال است (  ).

چندین نوع روش کششی PNF وجود دارد که عبارتند از: CR ، HR ، CRCA  و SRHR  و ACR  ( ).

شماری از مطالعات شیوه SRHR را در تحقیقات خود به کار برده‌اند و هرکدام زمانهای متفاوتی را برای نگهداری انقضاض ایستا (MVIC)  ذکر کرده‌اند ( ). در نتیجه تعیین مؤثرترین زمان نگهداری انقباض ایستا در این شیوه باید بررسی شود. در صورتیکه زمان کوتاهتر MVIC، افزایش یکسانی ا در دامنه حرکتی (ROM)  در مقایسه با یک زمان طولانی‌تر ایجاد کند، مربیان و ورزشکاران ممکن است شیوه‌ای که زمان کمتری را صرف کند، ترجیح دهند.

2ـ1 بیان مسأله

تمرینات انعطاف‌پذیری به طور کلی به عنوان یک بعد مهم در اجراهای ورزشی پذیرفته شده است و بطور وسیعی بعنوان یک شیوه مؤثر در درمان و پیشگیری از آسیبها مورد استفاده قرار گرفته است. تمرینات کششی برای افزایش قابلیت کشسانی بافت،  و بدین طریق افزایش دامنه حرکت مفاصل ویژه طراحی شده‌اند. اعتقاد بر این است که افزایش دامنه حرکت عملکردهای ورزشی را بهبود و شدت و تعداد آسیبها را کاهش می‌دهد ( ). با وجود اینکه عوامل ارثی نقشی تعیین کننده در انعطاف‌پذیری ایفاء می‌کنند، حرکت‌پذیری  مفصل می‌تواند از طریق یک برنامه منظم حرکات توسعه دهنده انعطاف‌پذیری حفظ و یا توسعه داده شود.( )

اجزاء مقاوم غیرفعال  و انقباضی فعال  در برابر کشش عضله مقاومت ایجاد می‌کنند و روشهای ویژه‌ای برای کاهش مقدار چنین محدودکننده‌هایی پیشنهاد شده‌اند( ).

به منظور توسعه انعطاف‌پذیری، روشهای کششی مختلفی ارائه شده‌اند که محققین بطور کلی آنها را به سه دسته ایستا، پویا PNF تقسیم نموده‌اند ( ). روش کششی ایستا عبارت است از کشیدن عضله تا نقطه احساس مقاومت و حفظ این وضعیت به مدت 6 تا 60 ثانیه ( ) شیوه کششی پویا، متضمن حرکات تابی یا فعال می‌باشد. در این نوع کشش، گروه عضلات در حالت کشیدگی نگه داشته نمی‌شوند، بلکه از حرکات پویای مکرر در یک زمان کوتاه استفاده می‌شود ( ). به عقیده کنت و وس، PNF عبارت است از تسریع یا توسعه مکانیسم  عصبی، عضلانی از طریق تحریک گیرنده‌های عمقی ( ).

از رایج‌ترین روشهای PNF که ورزشکاران در تمرینات خود مورد استفاده قرار می‌دهند، روش SRHR است که به عقیده برخی محققین انعطاف‌پذیری را بیش از سایر روشهای کششی معمول PNF افزایش می‌دهد ( ). روش SRHR شامل انقباض ایستای عضلات مخالف ، پس از انقباض عضلات موافق است ( ) و از آنجاییکه هر دو گروه عضلانی موافق و مخالف در این روش منقبض می‌شوند، با تحریک گیرنده‌های عمقی درون عضلانی از طریق بازداری اتوژنیک  و بازداری دوسویه  موجب انبساط (راحتی)  در عضله تحت کشش می‌شود.

متون متعددی که از روش SRHR استفاده کرده‌اند، هر کدام زمانهای متفاوتی را برای نگهداری MVIC توصیه نموده‌اند( ). در حالیکه برخی از متون زمان مشخصی را برای MVIC ذکر نکرده‌اند( )، برخی از محققین 3 ثانیه MVIC را در روشهای مختلف PNF مورد حمایت قرار داده‌اند( ). در مطالعات دیگر 5 ثانیه ( ) و 6 ثانیه MVIC ( ) نیز مورد استفاده قرار گرفته است. بعلاوه، ابهام وقتی بیشتر می‌شود که محققان 7 ثانیه ( )، 7 تا 8 ثانیه ( )، 10 ثانیه ( )، 15 ثانیه ( ) و حتی تا بیش از 20 ثانیه MVIC ( ) را نیز بکار برده‌اند.

مطالعه حاضر تأثیر 5، 10 و 15 ثانیه MVIC در کشش PNF به روش SRHR را بر توسعه دامنه حرکتی مفصل ران مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع محقق در جستجوی پاسخ به این سؤال است که آیا بین زمانهای 5، 10 و 15 ثانیه MVIC در روش SRHR تفاوتی وجود دارد یا خیر؟

3ـ1 ضرورت و اهمیت تحقیق

انعطاف‌پذیری در آمادگی جسمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و اهمیت آن در همه فعالیتهای ورزشی، حرکت درمانی و توانبخشی  امروز، مورد قبول همه پژوهشگران و دست‌اندرکاران قرار گرفته است. انعطاف‌پذیری از طریق تمرینات روشهای مختلف کششی قابل توسعه می‌باشد. هدف کلی این تمرینات دوباره بدست آوردن یا ایجاد کردن فعالیت بافتهایی است که مفاصل را احاطه کرده‌اند ( ). از آنجائیکه آسیب می‌تواند ناشی از کشش سریع عضلانی باشد که بخوبی آسوده نشده‌اند، طرفداران تمرینات کششی عضلانی اغلب بر روی میزان آسودگی عضلات در خلال استفاده از روشهای کششی تأکید دارند( ). یکی از موثرترین روشهای کششی که باعث آسودگی عضلات تحت کشش می‌شود، روش کششی PNF است. از سوی دیگر، قابلیت کشش عضلات همسترینگ در پیشگیری از آسیب، حفظ تعادل عضلانی و وضعیت بدنی،  حفظ کامل دامنه حرکتی مفاصل، عملکرد مطلوب عضلانی ـ اسکلتی و بهبود اجرا در ورزش با اهمیت است( ). بعلاوه. کاهش قابلیت کشش عضلات همسترینگ با درد کمر، انحرافات وضعیت بدن، محدودیت در راه رفتن و خطر زمین خوردن در ارتباط است( ). همچنین بدلیل اهمیت قابلیت کشش عضلات همسترینگ است که اندازه‌گیری آن در بیشتر برنامه‌های آزمون آمادگی جسمانی گنجانده شده است( ). لذا، آگاهی از نحوه اجرای مؤثرترین روش کششی به منظور افزایش دامنه کشش ضرورت پیدا می‌کند. در خصوص روش PNF، اگرچه فواید استفاده از آن در کشش مورد قبول واقع شده، لیکن در مورد برخی خصوصیات از جمله زمان نگهداری MVIC، تحقیقات بعمل آمده در خارج از کشور محدود و در داخل کشور تنها می‌توان به یک تحقیق صورت گرفته اشاره کرد. بیشتر تحقیقات که در این زمینه صورت گرفته، اثرات کوتاه مدت روشهای کششی PNF بر دامنه حرکتی بررسی شده است (ornelius 1987, schmitt 1999, Nelson 1991, Bonnar, 2004) تنها در دو تحقیق اثرات بلندمدت روشهای کششی PNF بر توسعه دامنه حرکتی بررسی شده است. (فهیمی 79، Rouland 2003) که از طرفی تحقیقات مذکور بر روی زنان صورت گرفته و از سوی دیگر نتایج آنها متناقض است، لذا در مورد اثرات زمانهای مختلف MVIC بر توسعه دامنه حرکتی توافق نظر وجود ندارد. نتایج این تحقیق نشان خواهد داد که مطلوب‌ترین زمان نگهداری انقباض ایستا در این روش کدام است. برای استفاده در اختیار ورزشکاران، مربیان، فیزیوتراپیها و متخصصان تربیت بدنی و علوم ورزشی قرار گیرد تا در تمرینات آماده‌سازی ورزشکاران و قهرمانان در دوره گرم کردن و نیز بازتوانی و توانبخشی استفاده نمایند. از سوی دیگر ضمن مشخص نمودن دستورالعمل صحیح برای استفاده از این روش کششی، زمینه‌ای برای انجام تحقیق توسط دیگران فراهم گردد...
منابع:
1-    کلخوران، ج. (1373) مقایسه دو روش کششی ایستا و انقباض استراحت در عضلات همسترینگ ،‌پایان نامه کارشناسی ارشد،‌دانشگاه تهران.
2-    قاسمی، س.ع. (1380) بررسی تمرینات کششی ایستا وPNF بر دامنه حرکتی مفصل زانو در ورزشکاران آمپوته از ناحیه زیر زانو، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
3-    رضا قلی زاده، م. (1380) ،‌مقایسه تاثیر دو روش تمرین کششی ایستا و PNF (شیوه C-R) روی دامنه کششی و قدرت عضله همسترینگ مردان غیرورزشکار ،‌پایان نامه کارشناسی ارشد،‌دانشگاه شهید بهشتی.
4-    صداقتی، س. (1376)، مقایسه اثر دو روش تمرینات کششی استاتیک و تسهیل عصبی – عضلانی گیرنده های عمقی (PNF) بر دامنه حرکتی و قدرتهای استاتیک و دینامیک مفصل ران دانش‌آموزان پسر 14 ساله منطقه 7 تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
5-    درز ابی، ت. (1376) ،‌بررسی و مقایسه تاثیر زمانهای 15 ، 30 و 60 ثانیه کششی ایستای عضلات همسترینگ بر روی افزایش دامنه حرکتی زائد، پایان نامه کارشناسی ارشد،‌دانشگاه تهران.
6-    عتی زاده حصار،‌ن. (1381)، بررسی ماندگاری انعطاف پذیری عضلات پشت رانی اندام غالب و غیرغالب بعد از یک دوره تمرین کششی (متوالی – متناوب) ، پژوهش درعلوم ورزشی؛ شماره 3، ص 81-65.
7-    راغی، ز. (1381)، تأثیر دو شیوه کششی ایستا و PNF ب میزان انعطاف پذیری عضلات همسترینگ پای غیر غالب دانش‌آموزان دختر،‌پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.
8-    فهیمی، ف. (1379)، بررسی و مقایسه تأثیر زمانهای 5،10 و 15 ثانیه کششی PNF به روش نگهداشتن – استراحت بر توسعه دامنه حرکتی مفصل ران دانشجویان دختر رشته تربیت بدنی دانشگاه تهران،‌پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
9-    علیجانی، ع. (1381)، فیزیولوژی انسانی، ویژه رشته تریت بدنی وعلوم ورزشی، علم و ورزش.
10- ذوالاکتاف ،‌و. اکابری، ش. (1383)، فیزیولوژی انسانی، ویژه رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی . علم و ورزش.
11-عسگری، خانقاه، م. (1379)،‌کشش و  انعطاف پذیری ،‌نشریه طب ورزشی ، ش 19.
12-ویلمور،‌جک اچ. کاستیل، دیوید ال. (1384)، فیزیولوژی ورزش و فعالیت بدنی. ترجمه ضیاء معینی، فرهاد رحمانی نیا،‌حمید رجبی،‌حمید آقا علی نژاد، فاطمه سلامی، مبتکران.
13- گائینی، ع. رجبی، ح. (1382). آمادگی جسمانی، سمت.
14- دلاور ع. (1374). روش تحقیق در علوم رفتاری . رشد.
 
منابع لاتین
1-    Sullican Mk, Dejulia jj, worrell TW. 1992. Effect of peivic position and stretching method on hamstring muscle flexibity . Med sci sports exerc; 24:1383-9.
2-    Schmitt GD, pelham TW, Holt LE. 1999. A comparison of selected during proptive neuromuscular facilitation stretching.clin kinesiol; 53:16-21.
3-    Nelson KC, cornelius WL. (1991). The relationship between isometric contraction duration and improvement in shoulder joint range of motion . j sports Med phys Fithess; 31:385-8.
4-    Spernoga after a one-time, modified hold-relax stretching protocol 5 Athl train 36:44-8.
5-    Etnyer BR, lee Ej (1987) comments on proprioceptive neuromuscalar facilitation techniques; Res Q; 58:184-8.
6-    Cornelius WL, Rauschubler MR. (1987). The relationship between isometric ontraction durations and improument in acuta hip joint Hexibility’s Appl sport sci Res’ 1:39-41.
7-    Blahnik j. (2004). Full-body Flexibility for optimal mobility and streng the human kintics.
8-    Bonnar BP, Deivert RG, Gould TE. (2004) . The relationship between isometric contraction durations during hold-relax stretching and improvement of hamstring flexibility.j sports Med phys fitness; 44:258-61.
9-    Kisner C, colby LA. (1996) . Therapeutic exercise foundations and techniques. 3rt ed. Philadelphia, PA: F.A. Davis company.
10-    Hardy L. (1985) . improving active range of hip flexion.Res Quart exer sport; 56(2): 111-4.
11-    Holt LE, Travis TM, okita T.(1970) comparative study of three stretching techniques . preceptual and motor skills: 31:611-6.
12-    Girouard ck, Hurley BF. (1995). Does strehgth training inhabit gains in range of motion from flexibility training in older adults? Med sci sports exerc; 27(10): 1444-90.
13-    Burke DG, Holtt LE, Rasmussen R, Mackinnont NC, vossen JF, pelhamt TN. (2001). Effects of Hot or cold water immersion and Modified proprioceptive Neuromuscu lar facilitation Flexibility exercise on hamstring length . j Athl train ; 36:16-19.
14-    Bandy WD, Irion JM, Briggler M. (1997). The effect of time and frequency of static stretching on flexibility of the hamstring muscles. Phys ther’ 77: 1090-6.
15-    Schuback B, Hooper j,salisbury L. (2004). A comparioson of a self-stretch incorporating proprioceptive neuromuscular facilitation components and a therapist-appleid PNF technique on hamstring flexibility.j phisiotherapy; 90-151-7.
16-    Zakas A,vergou A, Grammaticopoulou MG, zakas N, sentelidis T, vamvakoudis s (2003). The effect of sretching during warming-up on the flexibility of junior handball players. J sports Med phys fitness; 43:145-9.
17-    Feland JB, Myrer JW, Merrill RM. (2001) . Acute change in hamstring flexibiliry: PNF versus static in senior orthlets. Phy ther sport; 2:186-193.
18-    Rowlands AV, Marginson VF, Lee J. (2003). Choonic Flexibility Gains: effect stretching techniques , Res Qua exe sport; 74:47-51.
19-    Feland JB, Marin HN (2004). Effect of submaximal contraction intensity in contract-relax propioceptive neuromuscular facilifation strectching. Br j sprots Med; 38: e18
20-    Ostering LR, Robertson RN, Troxel RK, Hansen P. (1990) . Differential responses to proprioceptive neuromuscular facilitation (PNF) stretch techniques . Med sci sports exerc; 22:106-111.
21-    Tanigawa MC, (1972) comparison of the hold-relax procedure and passive mobilization on increaing muscle length. Phys Ther; 52: 725-735.
22-    Marek SM, cramer JT, Fincher Al, Massey LL, Dangelmaier SM, Purkayastha S, Fitz KA, culbertson JY, (2005). Acute effects of static power output. J Athl train; 40:94-103.
23-    Burke DG, culligan cj, Holt LE. (2000) . The theoretical basia of propioceptive neuromuscular facilifation . j strength cond Res; 14: 496-500.
24-    Carmine C. (2002) , PNF stretching. Am filness; 20:37-40.
25-    Harting DE, Henderson JM. (1999), increasing hamstring flexibility decreases lower extremity overuse injuries in Militay Basic trainees , Am j sports Med; 27: 173-6.
26-    Felard JB, Myrer JW, schulthies SS, Fellingham GW, Measom GW. (2001), the effect of duration of stretching of the hamstring muscle Group for increasing range of motion in people aged 65 years or older, phys Ther; 81:1100-17.
27-    Mayerson NH, Milano RA. (1984), Goniometric measurement reliability in physical medicine . Arch phys Med Rehabil; 65:92-4.
28-    Mirek E, chwala w, longawa k, Rudzinska M, adamkiewicz P, Szezudlik  A. (2003), proprioceptive neuromuscular  facilitation method of therapeutic rehabilitation in the treatment of patients with parkinson disease neurol neurochir pol; 37(5): 89-102.
29-    Cornelius WL, jensen RL, odell ME. (1995) effects of PNF stretching phases on acute arterial blood pressure . can j Appl physiol; 20:222-9.
30-    Kofotolis N, vrobas Is, vamvvakoudis E, papanikolaou A, Mandroukas K. (2005) proprioceptive neuromuscular facilitation training indueed alterations in muscle fiber type and cross sectional area. Br j sports Med’ 39: ell.
31-    Witrroaw E, Mahieu N, Danneels L, Mc Nair p.(2004). Strerching and inhury  prevention: An obscure relationship . sports Med ; 34: 443-9.
32-    Alter Mj. (1998). Sport strerch . human kinetics: 4-6.
33-    Taylor DC, Dalton jD, seaber Av, Garrett WE. (1990) viscoelastic properties of muscle tendon units: the biomechanical effects of strerching . Am j sports Med; 18: 300-9.
34-    Safran MR, Seaber Av, Garrettjr WE. (1989). Warm up and muscular inhury prevention: an update. Sports Med ; 8:239-49.
35-    Hawkins D, Bey M (1997) Muscle and tendon force-length properties and their interactions in vivco . j Biomech; 30:63-70.
36-    Kubo K, kanehisa H, kawakani Y, et al. (1993). Influence of static stretching on viscoelastic properties of human terdon structures in vivo . j Appl physiol; 90:511-90.
37-    Behm DG, Button DC, But jc. (2001). Factors affecting force loss with prolonged stretching can j Appl physiol; 26: 261-272.
38-    Cramer jT, Housh Tj, johnson Go, Miller JM, coburn jw, Beck TW. (2004) Acute effects of static stretching on peak torque in woman.j strength cond Res’ 18: 236-41.
39-    Cramer jT, Housh Tj, weir jp, johnson Go, Cobum jw, Beck TW- (in press). The acute effects of static stretching on peak torque, mean power output, elect romyography, and mechanomyography. Eur j Appl physiol.
40-    Fawles JR, sale DG, Mac Dougall, JD (2000) Reduced strength after passive stretch of the human plantaflexors. J Apll physiol; 89: 1179-1188.
41-    Nelson AG, Guillory IK, cornwell A, kokkonen j. (2001). Inhibition of maximal voluntary isokinetic torque production following stretching is vilocity-specific j strength cond res; 15:241-6.
42-    Powers SK, Howley ET. (2001), exercise physiology: theory and application to fitness and performance; Art peroformance; Art ed. McGraw –Hill Higher education.
43-    MC Atee RE. (1993), Facilitated stretching made easy cham paign: human kinetics.
44-    Shrier I, Gossal k. (2000), Myths and Truths of strarching Individualized recommendation for healthy muscle. Phys sportsmed; 28(8):
45-    Funk DC, swank Am, Mikla BM, et al. (2003), impact of prior exercise on hamstring flexibility: a comparison of proprioceptive neuromuscular facihitation and static stretching . j. strength con Res; 17:489-92.
46-    Prentice WE. (1983), A comparison of static stretching and PNF stretching for improving hip joint flexibility j A thl train; 18:56-9.
47-    Hardy L, jones D. (1986), Dynamic flexibility and proprioceptive neuromuscular facilitation. Res Q exerc sports’ 57(2):150-3.
48-    Cornelius wl, Hinson MM, (1980), The relationship between isometric contraction of hip extensors and subsequent flexibility in males . j sports Med phys fitness’ 20:75-80.
49-    Wallin D, Ekblom B, Grahn R et al. (1985). Improvement of muscle flexibility accomparion between two techniques . Am j sports Med; 13:263-8.
50-    Norris CM. (1994) Flexibility: principlies and pracice. London: A and C Black ltd.
51-    Medeoros JM, smidt GL, Burmeister LF et al. (1977), the influence of isomeric exercise and passive stretch on hip joint motion . phys Ther; 57: 518-22.
52-    Ferber R, ostering LR, Gravelle DC. (2002), effect of PNF stretch techniques on knee flexor muslce EMG activity in older adults. J Eloctromyo kinsiol; 12(5) : 391-7.
53-    Burke DG, Gulligan Cj, HoH LE. (2000), The teoretical basis of propioceptive neuromuscular facilitation. J strength con Res…’ 14:496-500.